De hoorzittingen van het Tribunaal vonden plaats op 15 en 16 oktober 2016 op het Institute of Social Studies (ISS) in Den Haag. Vijf internationaal gerenommeerde rechters hoorden 30 getuigen en deskundigen uit 5 continenten. Het juridische advies zal op 18 april 2017 door de rechters van het Tribunaal worden bekendgemaakt.

Schriftelijk ingezonden stukken | Getuigenissen via video (Engels) | Programma van de hoorzitting

Het doel van het Tribunaal is om een juridisch advies te formuleren over de milieu- en gezondheidsschade veroorzaakt door de multinational Monsanto. Op deze manier zal er een bijdrage geleverd worden aan het internationale debat om de misdaad van Ecocide in het internationaal strafrecht op te nemen. Het zal ook een goed gedocumenteerd juridisch dossier als resultaat hebben die door mensen over de hele wereld gebruikt zal kunnen worden in rechtszaken tegen Monsanto en vergelijkbare chemische bedrijven.

Context van het project:

Volgens de critici houdt Monsanto er een strategie van systematische verhulling op na om de menselijke en ecologische schade veroorzaakt door zijn producten te minimaliseren en zijn verwoestende activiteiten te kunnen handhaven. De multinational deinst niet terug voor lobbying bij regelgevende instanties en overheden, leugens en corruptie, financiering van vervalste wetenschappelijke studies, druk op onafhankelijke wetenschappers, manipulatie van de pers enz.

Het uitgangspunt van het project is de vaststelling dat slachtoffers momenteel enkel een schadevergoeding kunnen verkrijgen als ze een burgerlijk proces aanspannen tegen de Amerikaanse multinational. Dergelijke processen zijn een waar hindernissenparcours voor de slachtoffers, die vaak twijfelen of ze er wel tijd en geld in willen investeren gezien de onzekere uitkomst. Wanneer een onderneming als Monsanto zich in het nauw gedreven voelt, zal zij bovendien proberen om tot een minnelijke schikking te komen en zo elke  ongunstige jurisprudentie te voorkomen.

Er bestaat momenteel geen enkel rechtsinstrument om  ondernemingen als Monsanto en hun leiders strafrechtelijk te vervolgen, ook al hebben ze zich schuldig gemaakt aan misdaden tegen de menselijke gezondheid en de integriteit van het milieu.

Elk jaar besteedt Monsanto gigantische bedragen aan de processen die de slachtoffers van hun producten aanspannen. Toch lijkt het bedrijf niet van plan iets aan zijn praktijken te veranderen. Zolang het voor de aandeelhouders voordeliger is om de gemeenschap bloot te stellen aan risico’s – en af en toe slachtoffers te vergoeden in het kader van een proces – zullen deze praktijken blijven bestaan.

Op die manier illustreert het verhaal van Monsanto de straffeloosheid van de multinationals en hun leiders die bijdragen aan de ontregeling van het klimaat en de biosfeer, en de veiligheid van de planeet in het gedrang brengen.

Dit project is dus niet uitsluitend tegen Monsanto gericht. Het Tribunaal neemt het op tegen het hele agro-industriële model. Het is de bedoeling om een voorbeeldproces te voeren dat verder reikt dan Monsanto. Wij willen alle multinationals en ondernemingen aanklagen die voorbijgaan aan de gezondheids- en milieuschade die zij toebrengen met hun beslissingen.


Algemene doelstelling van het Tribunaal:

Zorgen dat een internationaal tribunaal met echte rechters de onderneming Monsanto berecht, zij het symbolisch, en bijdragen tot de totstandkoming van internationale mechanismen waarmee slachtoffers van multinationals een beroep kunnen doen op de rechtspraak.


Specifieke doelstellingen:

• De feiten waarvan de onderneming Monsanto wordt beschuldigd evenals de schade die zij heeft veroorzaakt, beoordelen in het licht van het huidige internationale recht;
• De activiteiten van Monsanto beoordelen in het licht van ecocide; bepaalde burgerbewegingen ijveren ervoor dat misdrijf op te nemen in het internationale strafrecht;
• De mogelijkheid onderzoeken om het Statuut van Rome te hervormen en er ecocide in op te nemen, zodat het Internationaal Strafhof natuurlijke en rechtspersonen die van dat misdrijf worden verdacht, kan vervolgen.
  
  

Verwachte resultaten/Impact van het Tribunaal:

De publieke opinie en de politieke beleidsmakers zullen de praktijken van de onderneming Monsanto beter leren kennen, evenals de gevolgen voor het milieu en voor de fundamentele mensenrechten. Het Tribunaal draagt bij aan de bewustwording van de gevaren van een industriële en chemische landbouw en de noodzaak om het  landbouwparadigma te veranderen.

Het Tribunaal zal bijdragen aan het debat dat momenteel wordt gevoerd over wat het betekent om een onderneming aansprakelijk te stellen voor de schending van fundamentele rechten, zoals het recht op voeding, gezondheid, informatie enz. De inspanningen van het Tribunaal zullen de slachtoffers en hun advocaten argumenten en juridische gronden aanreiken, die zij kunnen aanwenden in hun  nationale gerechtelijke acties tegen de onderneming Monsanto.

Het Tribunaal zal de noodzaak aan het licht brengen om het internationale recht te wijzigen, zodat slachtoffers van praktijken van multinationals echt toegang krijgen tot rechtspraak.

Het Tribunaal zal met het voorbeeld van de onderneming Monsanto aantonen waarom het belangrijk is het misdrijf ecocide op te nemen in het internationale recht.


Werking van het Tribunaal:

* Het Tribunaal koos voor de Guiding Principles on Business and Human Rights van de Verenigde Naties die in juni 2011 werden goedgekeurd door de Mensenrechtenraad van diezelfde Verenigde Naties, en op het Statuut van Rome dat aan de grondslag ligt van de oprichting van het Internationaal Strafhof.

Deze principesdienden als grondslag voor de opbouw van de zaken van de getuigen die gericht zijn op het compenseren door Monsanto van de schade die is veroorzaakt door diens bedrijfsactiviteiten. Het Tribunaal nam de vraag in overweging of Monsanto's gedrag als strafrechtelijk vervolgbaar is uitgaande van bestaande internationale wetgeving, ofwel uitgaande van ecocide wetgeving die in toenemende mate steun verwerft als overwegingskader voor misdrijven.

De leidende beginselen van de Verenigde Naties inzake bedrijfsleven en mensenrechten vormen de internationaal meest gezaghebbende verwoording van de verantwoordelijkheden van ondernemingen ten opzichte van de mensenrechten. Volgens de leidende beginselen moeten ondernemingen alle mensenrechten respecteren, dus ook het recht op leven, op gezondheid en op een gezonde omgeving. Zij verwoorden wat de maatschappij verwacht van ondernemingen en vormen de norm waarop de aanklagers zullen steunen om van Monsanto het herstel van de schade ten gevolge van haar activiteiten te eisen. Verder zal het Tribunaal onderzoeken of bepaalde handelingen van Monsanto strafrechtelijk kunnen worden vervolgd, zij het op grond van het bestaande internationale strafrecht, zij het op basis van het misdrijf ecocide, dat in de toekomst zou kunnen worden erkend.

* Ter voorbereiding van het evenement onderzochten verschillende werkgroepen welke impact de activiteiten van Monsanto hebben, aan de hand van de volgende zes hoofdpunten:

• recht op een gezonde omgeving
• recht op gezondheid
• recht op voeding
• vrijheid van meningsuiting en vrijheid van academisch onderzoek
• medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden
• misdrijf van ecocide

Dit is de opdrachtbeschrijving:

Hoofdpunt 1: Heeft het bedrijf Monsanto met zijn activiteiten het recht op een veilige, schone, gezonde en duurzame omgeving geschonden, zoals erkend in het internationaal recht inzake de mensenrechten (Res. 25/21 van de Mensenrechtenraad van 15 april 2014), rekening houdend met de verantwoordelijkheden die de leidende beginselen inzake bedrijfsleven en mensenrechten opleggen aan ondernemingen, zoals goedgekeurd door de Mensenrechtenraad in zijn resolutie 17/4 van 16 juni 2011?

Hoofdpunt 2: Heeft het bedrijf Monsanto met zijn activiteiten het recht op voeding geschonden, zoals erkend in artikel 11 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten, artikelen 24.2(c) en (e) en 27.3 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, artikelen 25(f) en 28.1 van het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen, rekening houdend met de verantwoordelijkheden die de leidende beginselen inzake bedrijfsleven en mensenrechten opleggen aan ondernemingen,
zoals goedgekeurd door de Mensenrechtenraad in zijn resolutie 17/4 van 16 juni 2011?

Hoofdpunt 3: Heeft het bedrijf Monsanto met zijn activiteiten het recht op de best mogelijke gezondheid geschonden, zoals erkend in artikel 12 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten, of het recht van het kind op de best mogelijke
gezondheid, zoals gewaarborgd in artikel 24 van het Verdrag inzake de rechten van het kind, rekening houdend met de verantwoordelijkheden die de leidende beginselen inzake bedrijfsleven en mensenrechten opleggen aan ondernemingen, zoals goedgekeurd door de
Mensenrechtenraad in zijn resolutie 17/4 van 16 juni 2011?

Hoofdpunt 4: Heeft het bedrijf Monsanto met zijn activiteiten de essentiële vrijheid van wetenschappelijk onderzoek geschonden, zoals gewaarborgd in artikel 15, paragraaf 3 van het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten, of de vrijheid van
meningsuiting vastgelegd in artikel 19 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, rekening houdend met de verantwoordelijkheden die de leidende beginselen inzake bedrijfsleven en mensenrechten opleggen aan ondernemingen, zoals goedgekeurd door de Mensenrechtenraad in zijn resolutie 17/4 van 16 juni 2011?

Hoofdpunt 5: Is het bedrijf medeplichtig aan oorlogsmisdrijven, in de zin van artikel 8 paragraaf 2 van het Statuut van het Internationale Strafhof, door de levering van materiaal aan het leger van de Verenigde Staten in het kader van operatie ‘Ranch Hand’ uitgevoerd in
Vietnam vanaf 1962?

Hoofdpunt 6: Bevatten de vroegere en huidige activiteiten van het bedrijf Monsanto de nodige elementen om te worden beschouwd als een misdrijf van ecocide, d.w.z. het toebrengen van ernstige schade aan of het vernietigen van het milieu waardoor gemeenschappelijke natuurlijke rijkdommen of ecosysteemdiensten waarvan bepaalde
mensengroepen afhangen ernstig en langdurig worden gewijzigd?


* Het Tribunaal Monsanto verzamelde getuigenissen en ging naarstig op zoek naar informatie. Olivier De Schutter, die hoogleraar is aan de Universiteit van Leuven, onderzocht samen met een veertigtal studenten de slachtofferdossiers en identificeerde de aanklachten. Zij stelden juridische verslagen op die de aanklagers en hun advocaten konden gebruiken in hun pleidooi.


*Hooggeplaatste juristen, magistraten, advocaten en rechters uit de vijf continenten namen deel aan het Tribunaal. Het hof stelde twee medevoorzitters aan.

* Het Tribunaal Monsanto hoorde ongeveer 20 aanklagers uit Noord- en Zuid-Amerika, Europa, Azië en Afrika en Australië. De eisende partijen werden vertegenwoordigd door een advocaat met ervaring in dit soort zaken.

* Het Tribunaal volgde de algemene beginselen van de burgerlijke rechtsvordering. De multinational Monsanto was uitgenodigd om zijn  argumenten aan te voeren. Als verdedigende partij zou Monsanto alle kansen krijgen om op de aantijgingen te antwoorden, om de juridische kwalificatie van zijn gedrag in twijfel te trekken en om de eisen van de aangevoerde slachtoffers te weerleggen. Maar Monsanto liet na om reageren en koos er voor om niet aanwezig te zijn. Monsanto's open brief, die enkele dagen voor het Tribunaal werd gepubliceerd, is meegenomen in het dossier ter beschouwing door de rechters.

* Zoals in het Internationaal Strafhof ontving de voorzitter alle documenten. De advocaten bereidden hun conclusies en legden hun bevindingen voor aan de rechters. Tijdens de zitting verschenen zij tevens voor de rechters om te pleiten.
De slachtoffers (en ieder ander van de aanwezigen) konden ook documenten voorleggen aan de rechters en de eisers kregen het woord krijgen tijdens de zitting. De rechters zijn bezig met hun beraadslagingen en zullen een juridisch advies uitbrengen over de zes vragen.
.

* Het Hof zal een op 18 april 2017 een besluit nemen (juridisch advies).


Expertise ten dienste van het project:

Het project is een initiatief van een aantal persoonlijkheden uit het maatschappelijk middenveld met verschillende professionele achtergronden, en elk hun eigen expertise met betrekking tot de thema's en uitdagingen die zullen worden behandeld door het  Tribunaal Monsanto. Deze groep heeft nog andere vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld rond zich verzameld, die  eveneens relevante expertise kunnen aanbrengen voor het project. Die personen vormen het organisatiecomité van het Tribunaal  Monsanto en hebben zich ertoe verbonden om hun expertise vrijwillig  ten dienste van het project te stellen (zie de lijst van alle leden van het organisatiecomité in de bijlage).

Wat expertise betreft, moeten we hier nog benadrukken dat studenten van de volgende universiteiten hebben met hun deskundigheid aan het gebeuren bijgedragen door deel te nemen aan het onderzoek en de casestudy’s:

• Universiteit van Leuven (België)
• Yale University (Verenigde Staten)
• Universiteit van Bordeaux (Frankrijk)

Organisaties van het maatschappelijk middenveld die het project steunen.

Maatschappelijke organisaties uit de vijf continenten verleenden ondersteuning bij het zoeken van rechters, advocaten, aanklagers en getuigen.

Zij werden uitgenodigd om deel te nemen aan activiteiten voor informatieverspreiding en bewustwording over het project in hun eigen landen en aan de mobilisatie van de burgers.

Zij namen actief deel aan het organiseren van de People's Assembly die parallel met het Tribunaal Monsanto plaats vond.